วัดเดชานุสรณ์ เป็นวัดราษฎร์ สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่เลขที่ ๔๖ หมู่ที่ ๖ ตำบลยายชา อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม มีเนื้อที่ทั้งหมด ๒๕ ไร่ ๑ งาน ๘๗ ตารางวาเป็นที่ธรณีสงฆ์ ๑๘ ไร่ ๒ งาน ๔๔ ตารางวา พื้นที่เดิมอยู่ติดริมแม่น้ำนครชัยศรี ส่วนประวัติความเป็นมาของวัดในหนังสือ “ทำเนียบและพระสังฆาธิการจังหวัดนครปฐม” ได้กล่าวว่า “ได้สร้างขึ้นเมื่อ ปี พ.ศ. ๒๓๔๙” ซึ้งตรงกับรัตนโกสินทร์ศก ร.ศ.๒๕ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ ๑ แห่งราชวงศ์จักรี ส่วนข้อมูลจากผู้รู้หรือปราชญ์ท้องถิ่นได้เล่าสืบต่อกันมาว่า สร้างขึ้นระยะเวลาใกล้เคียงกับวัดสรรเพชญ โดยผู้ที่อพยพหลบภัยสงครามจากกรุงศรีอยุธยา ได้มาตั้งหลักแหล่งอยู่ในพื้นที่บริเวณนี้มาก่อนต่อมามีสามีภริยาคู่หนึ่งเป็นผู้ที่เลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่ง เป็นผู้สร้างวัดขึ้นโดยตาเพชรผู้เป็นสามีสร้างวัดตาเพชร ต่อมาเป็นชื่อวัดสามเพชร หรือวัดสัมเพชร และวัดสรรเพชญในปัจจุบัน ส่วนยาชาภริยาได้มาสร้างวัดยายชาซึ่งอยู่ไม่ไกลกันนักและเปลี่ยนมาเป็นวัดเดชานุสรณ์จนทุกวันนี้
        ส่วนประวัติศาสตร์ของวัดเดชานุสรณ์ ซึ่งได้จัดพิมพ์ขึ้นเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๔ ได้กล่าวไว้ว่า พื้นที่บริเวณนี้เดิมเป็นที่พักของพระสงฆ์มาก่อน เพราะมีพระมาธุดงค์และปักกลดอยู่เสมอ โยมผู้หญิงชื่อชา หรือชาวบ้านเรียกยายชา ได้มีจิตรศรัทธาสร้างกุฏิขึ้น ๔ หลัง กับศาลาการเปรียญอีก ๑ หลัง บนพื้นที่ประมาณ ๑๐ ไร่ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๔๙ หลังจากนั้นก็ได้มีพระมาอยู่จำพรรษามากยิ่งขึ้น จึงมีผู้ศรัทธาสร้างศาลาถวายขึ้นอีก ๑ หลัง ก่ออิฐโบกปูนขาว หลังคามุงด้วยกระเบื้องดินเผามีพระพุทธรูปศิลาปางสมาธิอยู่  ๑ องค์ ขนาดหน้าตักกว้าง ๑.๗๖ เมตร ต่อมามีเจ้าของโรงหีบอ้อยซึ่งเป็นเชื้อสายจีนชื่อ “เน่า” หรือหลงจู๊เน่า ได้มีจิตรศรัทธาสร้างวัดขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๙ โดยมีอุโบสถชั่วคราว เครื่องบนเป็นไม้ไผ่หลังคามุมด้วยใบจากจนกระทั่งในสมัยที่พระครูสาครคุณาธาร (หมุด ติสฺสวํโส) ได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้รักษาการเจ้าอาวาสวัดเดชานุสรณ์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๖๓ และได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๗๐ ท่านพร้อมกับชาวบ้านได้ร่วมกันสร้างเสนาสนะและพัฒนาวัดเพิ่มเติมจนได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา พ.ศ. ๒๔๗๓ ต่อมาหลวงบริบาลบุรีภัณฑ์อดีตภัณธรักษ์ กรมศิลปากรได้พา ดร.บวช เชอรีเย่ นักโบราณคดีชาวฝรั่งเศส มาดูพระพุทธรูปศิลาองค์ดังกล่าว ท่านได้บอกว่าเป็นพระพุทธรูปสมัยอู่ทอง นอกจากนี้ในหนังสือประวัติศาสตร์ของวัดเดชานุสรณ์ ได้กล่าวไว้ว่า ประมาณ ปี พ.ศ. ๒๔๘๓ สมเด็จพระวันรัต (เฮง) เขมจารี แห่งวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษดิ์ กรุงเทพมหานคร ได้เปลี่ยนชื่อจากวัดยายชามาเป็นวัดเดชานุสรณ์ จนกระทั่งทุกวันนี้
        วัดเดชานุสรณ์ เป็นวัดที่สร้างในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น สำหรับอดีตเจ้าอาวาสเท่าที่สามารถสืบค้นได้มี ๖ รูป ดังนี้
       ๑. พระอาจารย์คล้าย
       ๒. พระอาจารย์พรม
       ๓. พระอาจารย์พร้อม
       ๔. พระอาจารย์ผ่อน
       ๕. พระครูสาครคุณาธาร (หมุด ติสฺสวํโส) พ.ศ.๑๔๖๓ – ๒๕๒๑
        ๖. พระครูอดุลพัฒนาภรณ์ (ประเทือง จารุมโย) พ.ศ.๒๕๒๑ – ปัจจุบัน

นอกจากนี้วัดนี้ยังมีโบราณสถานที่สำคัญอีกอย่างหนนึ่งได้แก่ “เรือนราชฤดี” อาคารหลังนี้กล่าวกันว่า แต่เพิ่มเป็นเรือนของสมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี ใน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ แต่ทราบว่ายังมีเรือนอีกหลังหนึ่งอยู่ที่โรงเรียนบ้านยาง “อินทรศักดิ์ศึกษาลัย” อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม จึงมีผู้ทำการศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับ “เรือนราชฤดี” แห่งนี้ เพื่อความถูกต้องของข้อมูลทางการศึกษาในท้องถิ่น
          เรือนราชฤดีของวัดเดชานุสรณ์แห่งนี้ พระครูอดุลพัฒนาภรณ์  เจ้าอาวาสวัดเดชานุสรณ์ เจ้าคณะตำบลยายชา และบุคคลในท้องถิ่นอีกหลายท่านก็เล่าให้ฟังว่ารื้อมาจากฝั่งตรงข้ามวัดพระประโทนฯ บ้างก็ว่ารื้อมาจากโรงพยาบาลนครปฐมหลังเก่า ปัจจุบันเรือนราชฤดีของวัดเดชานุสรณ์เป็นอาคารสองชั้น หลังคาทรงเตี้ยแบนหรือที่เรียกกันว่า “ทรงปั้นหยา” ทางด้านข้างของอาคารย่อมุขตอนชั้นบนและทำเป็นหลังคาซ้อนลดหลั่นกันมา ๓ ชั้น ส่วนล่างสุดก่อด้วยอิฐ ด้านหน้าอาคารมีข้อความว่า”เรือนราชฤดี” ในอดีตพื้นที่บางส่วนได้ใช้เป็นห้องที่จำพรรษาของ พระครูสาครคุณาธาร(หมุด ติสฺสวํโส) อดีตเจ้าอาวาสรูปที่ ๕ และภายในห้องนี้ทางด้านทิศตะวันออกมีข้อความจารึกไว้บนแผ่นหินอ่อนติดอยู่ มีข้อความดังนี้ “ประวัติเรื่อนราชฤดี เรื่อนราชฤดีหลังนี้ เดิมเป็นที่ประทับของสมเด็จพระบรมราชินี พระนางเจ้าอินทรศักดิ์ศจี ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ.๒๔๕๘ ณ บริเวณ หน้าวัดพระประโทน ต่อมาได้ประทานเป็นเรือนพักคนไข้และได้รื้อย้ายไปสร้างในบริเวณโรงพยาบาลเมืองนครปฐม เมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๘ ครั้งเมื่อทางราชการได้ย้ายโรงพยาบาลเมืองนครปฐมไปสร้างอาคารในบริเวณแห่งใหม่ จึงได้ถวายเรือนราชฤดีหลังนี้แก่วัดเดชานุสรณ์ ตำบาลยายชา อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม เพื่อใช้เป็นโรงเรียนปริยัติธรรม”
          การรื้อย้ายเรือนราชฤดีหลังนี้ จากบริเวณโรงพยาบาลเมืองนครปฐมเดิมมาก่อสร้าง ณ สถานที่แห่งนี้เริ่มตั้งแต่วันที่ ๑ สิงหาคม ๒๕๐๑ ก่อสร้างเสร็จเรียบร้อยเมื่อวันที่ ๓ พฤศจิกายน ๒๕๑๑ โดยนายชำนาญ ยุวบูรณ์ และคุณหญิงวลี ยุวบูรณ์ เป็นผู้อุปการะค่ารื้อย้ายและการก่อสร้าง”
          สภาพทั่วไปในปัจจุบัน วัดเดชานุสรณ์มีพื้นที่โดยทั่วไปค่อนข้างโล่งแจ้ง บริเวณด้านหน้าวัดอยู่ทางทิศตะวันออกหันหน้าวัดลงสู่แม่น้ำ ส่วนพื้นที่ด้านหลังของวัดมีอาคารหรือสิ่งก่อสร้างอยู่หลายหลัง ได้แก่ อุโบสถ วิหาร และหมู่กุฏิสงฆ์จัดสร้างเป็นระเบียบ บริเวณวัดสะอาดเรียบร้อยอยู่เป็นนิจ และมีต้นไม้ให้ร่มเงาอยู่รายรอบวัดดูร่มรื่นร่มเย็น ประชาชนที่อาศัยอยู่บริเวณนี้ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ปลูกพืชผลไม้ได้ดี ผลไม้ที่ขึ้นชื่อได้แก่ ฝรั่ง มะพร้าว  กล้วยไม้เป็นต้น