ประวัติวัดท่าขนุน

         วัดท่าขนุนได้ชื่อตามเมืองด่านท่าขนุน สมัยนั้นการสัญจรส่วนมากไปทางเรือที่ล่องตามลำน้ำแควน้อย จุดที่ตั้งของเมืองด่านท่าขนุนเป็นท่าเรือ มีที่หมายสำคัญคือมีต้นขนุนอยู่หลายต้น จึงเรียกกันง่าย ๆ ว่า "ท่าขนุน" จนกลายเป็นชื่อบ้านนามเมืองตั้งแต่นั้นมา
         ในหนังสือนิราศท่าดินแดง ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๙ เมื่อคราวเสด็จไปทำศึกกับพม่า ซึ่งยกมารุกรานไทยที่ท่าดินแดง ทรงยกทัพไปพร้อมกับกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท โดยขบวนเรือจากกรุงเทพฯ ไปจนถึงเมืองไทรโยค แล้วจึงเดินทัพทางบกต่อไป
         พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงเข้าตีค่ายพม่าที่ท่าดินแดง ในขณะที่กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท ทรงเข้าตีค่ายพม่าที่ตำบลสามสบ โดยเข้าตีค่ายพม่าพร้อมกันทั้งสองทัพ เมื่อวันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ ๒๓๒๙
         ทำการรบกันอยู่สามวัน ถึงวันที่ ๒๓ เวลาบ่าย ฝ่ายไทยบุกทะลวงเข้าค่ายพม่าได้ และได้รบติดพันกันอยู่จนพลบค่ำ พม่าจึงทิ้งค่ายแตกหนีไปกองทัพไทยได้ไล่ติดตามไปถึงค่ายพระมหาอุปราชาที่ตำบลแม่กษัตริย์
         พระมหาอุปราชารู้ว่ากองทัพหน้าแตกแล้วก็ไม่คิดต่อสู้ รีบยกกองทัพหนีไปก่อน ทัพพม่าจึงแตกยับเยิน เสียรี้พลและอาวุธยุทโธปกรณ์มากมาย โดยเฉพาะปืนใหญ่ไม่สามารถที่จะลากกลับไปได้แม้แต่กระบอกเดียว
         จากนิราศท่าดินแดงในครั้งนั้น ได้กล่าวถึงจังหวัดกาญจนบุรีในนามเดิมว่า เมืองปากแพรก   ในหลวงรัชกาลที่ ๑ และพระอนุชาธิราช ทรงยกทัพเรือขึ้นไปถึงเมืองไทรโยค จากนั้นจึงเปลี่ยนเป็นทัพบก ยกไปตั้งค่ายที่ด่านท่าขนุน เพื่อให้กำลังพลได้พักผ่อน แล้วบุกเข้าโจมตีกองทัพพม่าที่ท่าดินแดง ดังเนื้อความในนิราศ ดังนี้
         ฯลฯ...ถึงปากแพรกซึ่งเป็นที่ประชุมพล
                             พร้อมพหลพลนิกรน้อยใหญ่
                             ค่ายคูเขื่อนขัณฑ์ทั้งนั้นไซร้
                             สารพัดแต่งไว้ทุกประการ
         จึงรีบรัดจัดโดยกระบวนทัพ
                      สรรพด้วยพยุหทวยหาญ
                      ทุกหมู่หมวดตรวจกันไว้พร้อมการ
                      ครั้นได้ศุภวารเวลา
         ให้ยกพลขึ้นทางไทรโยคสถาน
                             ทั้งบกเรือล้วนทหารอาสา
                             จะสังหารอริราชพาลา
                             อันสถิตอยู่ยังท่าดินแดง...ฯลฯ
         ฯลฯ...ออกจากเนินผาศิลาพนัส
                      เร่งรัดทวยหาญทั้งซ้ายขวา
                      ไปตามแนวแถวในพนาวา
                      พอสุริยาสายัณห์ลงรอนรอน
         ก็ถึงด่านท่าขนุนโดยหมาย
                             ให้ตั้งค่ายตามเชิงศิขร
                             แล้วรีบเร่งพหลพลนิกร
                             ทั้งลาวมอญเขมรไทยเข้าโจมตี...ฯลฯ
         จะเห็นได้ว่าในสมัยรัชกาลที่ ๑ นั้น ท่าขนุนก็เป็นเมืองหน้าด่านอยู่แล้ว จากค่านิยมของชาวพุทธ ไม่ว่าจะเป็นมอญ พม่า ไทย ลาว ก็คือมีบ้านที่ไหน ก็ต้องมีวัดที่นั่น ทำให้มั่นใจได้ว่า จะต้องมี   วัดท่าขนุนมาตั้งแต่สมัยนั้นแล้ว เพียงแต่ไม่ได้ปรากฏหลักฐานในเอกสารทางประวัติศาสตร์เท่านั้น
         หลักฐานการมีวัดท่าขนุนปรากฏชัด เมื่อครั้งที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธรำไพ และ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา สองพระราชธิดาในล้นเกล้ารัชกาลที่ ๕ กับเจ้าจอมมารดาอ่อน เสด็จมาประพาสป่าทองผาภูมิ
         ทั้งสองพระองค์เกิดชอบพระทัยในสภาพป่าทองผาภูมิ จึงได้เสด็จมาอีกครั้งหนึ่ง และได้ขอเด็กกะเหรี่ยง ๒ คน คือ นังมิ่นกงกับนอเด่งเฉ่ง จากบ้านปรังกาสี ไปเลี้ยงไว้ในวังอีกด้วย
         ในการเสด็จประพาสทองผาภูมิครั้งหลังนี้เอง ทั้งสองพระองค์ได้ทูลขอพระราชทานพระพุทธรูปรัชกาล ขนาดหน้าตักประมาณ ๑ ศอก ๒ องค์ และธรรมาสน์ทรงบุษบกฝีมือช่างหลวง ถอดประกอบได้ทุกชิ้น จากในหลวงรัชกาลที่ ๗ มาถวายแก่หลวงปู่พุก อุตฺตมปาโล อดีตเจ้าอาวาสวัดท่าขนุน เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๒
         หลวงปู่พุก อุตฺตมปาโล เป็นพระเถระเชื้อสายมอญ มีสีลาจารวัตรที่งดงาม เป็นที่เคารพนับถือของชาวบ้านเป็นอย่างมาก ทั้งสองพระองค์ทราบกิตติศัพท์ จึงเสด็จมานมัสการ พร้อมกับถวายสิ่งของพระราชทานดังกล่าว
         หลวงปู่พุกปกครองวัดท่าขนุนมาจนถึง พ.ศ. ๒๔๘๙ ก็มรณภาพลง ชาวบ้านได้นิมนต์หลวงปู่เต๊อะเน็ง ชาวกะเหรี่ยงนอก (มาจากพม่า) มาเป็นเจ้าอาวาสวัดท่าขนุนเป็นรูปที่ ๒
         ช่วงนั้นพอดีหลวงพ่ออุตตะมะเดินธุดงค์เข้าไทยมา ได้พบกับหลวงปู่เต๊อะเน็ง จึงช่วยกันสร้างมณฑปประดิษฐานรอยพระพุทธบาทสี่รอยจำลองให้กับทางวัดท่าขนุน
         หลวงปู่เต๊อะเน็งปกครองวัดท่าขนุนจนถึง พ.ศ. ๒๔๙๔ ก็เดินทางกลับไปพม่า โดยไม่ได้กลับมาอีก ทางคณะสงฆ์ส่งพระภิกษุจากในเมืองกาญจนบุรี มาช่วยดูแลวัดให้ แต่อยู่ได้ไม่นานก็ต้องหนีกลับไป เพราะทนสู้ไข้ป่าไม่ไหว วัดท่าขนุนจึงกลายเป็นวัดร้างอยู่ระยะหนึ่ง
         จนกระทั่งวันที่ ๒๖ ธันวาคม ๒๔๙๕ หลวงปู่สาย อคฺควํโส เดินธุดงค์มาจากนครสวรรค์ มาปักกลดปฏิบัติธรรมอยู่ที่บริเวณวัดท่าขนุน ชาวบ้านเห็นวัตรปฏิบัติอันน่าเสื่อมใส จึงให้การอุปัฏฐากเป็นอย่างดี จนถึงวันที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ ๒๔๙๖ หลวงปู่สายก็ได้ลาชาวบ้าน เดินธุดงค์เข้าไปในพม่า
         ครั้นวันที่ ๒๕ กรกฎาคม ๒๔๙๖ หลวงปู่สายเดินธุดงค์กลับจากพม่ามาถึงวัดท่าขนุน และได้อยู่จำพรรษาที่วัดท่าขนุนจนถึงวันที่ ๖ พฤศจิกายน ๒๔๙๖ ชาวบ้านซึ่งนำโดยนายบุญธรรม นกเล็ก ได้นิมนต์ให้หลวงปู่สายอยู่เป็นเจ้าอาวาสที่วัดท่าขนุนเลย
         หลวงปู่สายแนะนำให้ นายบุญธรรม นกเล็ก นำชาวบ้านไปขอท่านกับ หลวงปู่น้อย  เตชปุญฺโญ เจ้าอาวาสวัดหนองโพธิ์ จังหวัดนครสวรรค์ ซึ่งเป็นพระกรรมวาจาจารย์ และเป็นเจ้าอาวาสปกครองดูแลท่าน แล้วก็ลาชาวบ้าน เดินทางกลับไปวัดหนองโพธิ์ จังหวัดนครสวรรค์
         หลังออกพรรษา พ.ศ. ๒๔๙๗ นายบุญธรรม นกเล็ก จึงนำศรัทธาชาวบ้านเดินทางไปนครสวรรค์กราบหลวงปู่น้อย ขอหลวงปู่สายมาเป็นเจ้าอาวาสวัดท่าขนุน เมื่อหลวงปู่น้อยอนุญาตแล้ว หลวงปู่สายจึงเดินทางกลับมาพร้อมกับคณะศรัทธาชาวบ้าน ถึงวัดท่าขนุนเมื่อวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๗ และเริ่มทำการบูรณะวัดตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
         หลวงปู่สายได้รับการแต่งตั้งจากพระวิสุทธิรังษี (ดี พุทธโชติมหาเถระ) เจ้าคณะจังหวัดกาญจนบุรีในขณะนั้น ให้ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดท่าขนุน หลวงปู่สายและศรัทธาชาวบ้าน ได้ช่วยกันพัฒนาวัดท่าขนุนจนได้รับรางวัลวัดพัฒนาตัวอย่างในปี ๒๕๑๖
         หลวงปู่สาย อคฺควํโส มรณภาพลงในปี ๒๕๓๕ ทำให้เสนาสนะทั้งหลายได้ทรุดโทรมลง บางส่วนก็ชำรุดจนไม่สามารถที่จะใช้งานได้
         ถึงปี ๒๕๔๕ สมัยพระสมุห์สมพงษ์ เขมจิตฺโต เป็นเจ้าอาวาสวัดท่าขนุน พระราชธรรมโสภณ  รักษาการเจ้าคณะจังหวัดกาญจนบุรี (สมณศักดิ์สุดท้ายที่ พระเทพเมธากร ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดกาญจนบุรี) ได้มีบัญชาให้พระใบฎีกาเล็ก สุธมฺมปญฺโญ (ปัจจุบันคือ พระครูวิลาศกาญจนธรรม, ดร. เจ้าอาวาสวัดท่าขนุน) มาพัฒนาวัดท่าขนุน ให้มีเสนาสนะที่สมบูรณ์ขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง

วัดท่าขนุนมีเจ้าอาวาสมาแล้ว ๖ รูป ลำดับเจ้าอาวาสตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ดังนี้
ลำดับที่ ๑ พระอธิการพุก อุตฺตมปาโล ตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๗๒ ถึง พ.ศ. ๒๔๘๙
ลำดับที่ ๒ พระอธิการเต๊อะเน็ง โอภาโส ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๘๙ ถึง พ.ศ. ๒๔๙๔
ลำดับที่ ๓ พระครูสุวรรณเสลาภรณ์ (สาย อคฺควํโส) ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๗ ถึง พ.ศ. ๒๕๓๕
ลำดับที่ ๔ พระอธิการสมเด็จ วราสโย ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๓๕ ถึง พ.ศ. ๒๕๔๑
ลำดับที่ ๕ พระสมุห์สมพงษ์ เขมจิตฺโต ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๔๑ ถึง พ.ศ. ๒๕๕๑
ลำดับที่ ๖ พระครูวิลาศกาญจนธรรม, ดร. (เล็ก สุธมฺมปญฺโญ) ตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๕๑ ถึง ปัจจุบัน

เอกสารเกี่ยวกับวัด 1 : วิสุงคามสีมาวัดท่าขนุน (86.21 kb)

เอกสารเกี่ยวกับวัด 2 : แผนผังวัดท่าขนุน (53.85 kb)

เอกสารเกี่ยวกับวัด 3 : แผนที่เดินทางไปวัดท่าขนุน (592.98 kb)

Google Map Link
กดดู